Elke maand zetten we de schijnwerper op een museum- of archiefstuk, of werpen we anderszins een blik in het verleden, om zo het vroegere leven in Goirle tastbaar te maken. In januari 2016 kijken we naar:

De ringwalheuvel op de Regte Hei (±1450 v. Chr.)

De grootste van de grafheuvels op de Regte Hei is een zogenaamde ringwalheuvel (met een diameter van 32 m.). De eigenlijke heuvel (tumulus) in het centrum wordt omgeven door een vlak stuk (de berm), vervolgens door een ringwal, en helemaal aan de buitenkant door een ringsloot. De andere grafheuvels op de hei zijn paalkransheuvels, d.w.z. dat de centrale heuvels zijn omgeven door een of meerdere palenkransen. Bij een heuvel werd bij de restauratie in 1935 deze palenkrans om praktische redenen niet hersteld; het ging nl. om bijna 200 dicht bij elkaar geplaatste palen.

ringwalheuvel in sneeuw

de ringwalheuvel van de Regte Hei in de sneeuw

De ringwalheuvel
De ringwalheuvel is waarschijnlijk de oudste grafheuvel op de hei. Hij dateert uit de tijd tussen 1550 en 1350 v. Chr. In Nederland komt hij alleen voor in de Kempen (en bij Alphen/Kwaalburg, 7km. naar het zuidwesten). In het aangrenzende Belgische gebied komt het type ook voor. In Engeland is het een veel voorkomende vorm, zij het dat de wal bij de Engelse heuvels aan de buítenkant van de sloot ligt.

grafheuvels luchtfoto hege004arch01ill15

de ringwalheuvel (boven) vanuit de lucht

Gezien de overeenkomsten tussen de Engels en Brabantse heuvels wordt verondersteld dat ze door verwante groepen mensen zijn gemaakt of dat het gebruik van dit type op grond van onderling contact, als gevolg van handel of migratie, over beide gebieden verspreid is. Er bestaat ook grote overeenkomst tussen de urnen die er in deze tijd in beide gebieden gemaakt worden (het zgn. Hilversumaardewerk). Dit wijst ook op culturele uitwisseling of afstamming.

ringwalheuvel 1935 tekening1516-004

opgravingstekening van de ringwalheuvel (1935)

Opgravingen 1935
In 1935 zijn de grafheuvels opgegraven en gerestaureerd door prof. dr. A.E. van Giffen, directeur van het Biologisch-Archeologisch Instituut (RU Groningen). Dankzij de opgravingen weten we precies hoe de heuvels er uitgezien hebben en hoe ze gebruitk zijn. De heuvels zijn eigenlijk grafmonumenten. In twee heuvels zijn de lichamen van overledenen begraven. In de vier anderen zijn crematieresten bijgezet. Sommige heuvels zijn meerdere keren gebruikt om resten bij te zetten, en een heuvel is opgericht op een plek waar eerder al eens iemand was begraven. In verschillende heuvels zijn bijgiften gevonden (een bronzen bijl, een potje, een vuurstenen artefact, bronzen plaatjes, een ringetje). M.n. de vondst van de bronzen bijl is uitzonderlijk. Het gaat om een type bijl dat in Zuid-Nederland en omgeving niet bekend is. Waarschijnlijk is het exemplaar geproduceerd ergens op de Hongaarse vlakten. Via allerlei omwegen is het in onze streken geraakt. Toen het begraven werd, was het waarschijnlijk al lang in omloop geweest.

tekening van de bronzen bijl uit een van de grafheuvels (uit Verwers 1980, p. 30).

tekening van de bronzen bijl uit een van de grafheuvels (uit: Verwers 1980, p. 30).

ringwalheuvel 1935 (3744-078)

de ringwalheuvel in 1935 op een hele lege hei

ringwalheuvel 1935 overzicht opgraving1516-012

de opgraving van de ringwalheuvel in 1935

Prehistorisch leven
De grafheuvels getuigen van de begrafeniscultuur van de prehistorische mensen. Over hun dagelijkse leven hebben we weinig concrete informatie. Waarschijnlijk woonden ze in de nabijheid van de grafheuvels in grote schuurachtige boerderijen. Ze bedreven wat landbouw, en jaagden op klein wild. Het landschap in de directe omgeving van de grafheuvels bestond uit kleinere heidevelden. Verderop waren bossen, bosschages. In de richting van het beekdal bevonden zich wat akkertjes. Op de plek waar je nu nog steeds de Leij oversteekt, op een steenworp afstand van de grafheuvels, bevond zich rond 1500 v. Chr. al eeuwen lang een voorde (een makkelijk doorwaadbare plaats in de beek).

de gerestaureerde grafheuvels in 1935 (gezien vanuit het noorden); de tweede van links is de ringwalheuvel

de gerestaureerde grafheuvels in 1935 (gezien vanuit het noorden); de tweede van links is de ringwalheuvel

geen historische reconstructie maar een citaat: paalkransen ín een tumulus (kruispunt Tijvoortse baan-Poppelsche weg)

geen historische reconstructie maar een citaat: paalkransen ín een tumulus (kruispunt Tijvoortse baan-Poppelsche weg)

Bronnen:

David R. Fontijn, Sacrificial Landscapes. Cultural Biographies of Persons, Objects and ‘Natural’ Places in the Bronze Age of the Southern Netherlands, c. 2300–600 BC (Analecta Praehistorica Leidensia 33/34 (2001/2002)) (ook: proefschrift Leiden 2003).

H. Stoepker/W.J.H. Verwers, “De restauratie van de grafheuvels op de Rechte Hei bij Goirle”, in Brabants Heem XXXIV-1 (1982), p. 2–6.

W.J.H. Verwers, Goirle, grafheuvels op de Rechte Heide (Archeologische monumenten in Nederland, 8). Amersfoort/Bussum 1980.

Terug naar boven