Verslag Opening Tentoonstelling WO I

Wat weten wij eigenlijk van de Eerste Wereldoorlog?

Op 16 augustus opende Jan van Eijck – openen, daar draait ie zijn hand niet voor om! – in de heemschuur aan de Nieuwe Rielseweg de tentoonstelling ‘Wereldoorlog I van twee kanten bekeken’ (let op dat subtiele spel met de cijfers 1 en 2). Het is een expositie die eerst in Poppel te zien was, en nu dus in Goirle. Het gaat hier namelijk om een samenwerkingsproject van de twee Heemkundekringen aan weerszijden van de Belgisch-Nederlandse grens over het thema WO I. In Poppel kwamen al honderden belangstellenden kijken, en in Goirle zal het niet anders zijn, want het is een zeer interessante expositie.

Wat weten we  wel?

OpeningWO1

Een toespraak van de voorzitter van onze Goolse heemkundige kring Jan van Eijck (wat een spreker is die man!) is altijd weer een feestje. Speels, maar ook zeer informatief en ‘to the point’. Hij stak van wal met een opsomming van wat de gemiddelde Nederlander weet van de Eerste Wereldoorlog (bij onze zuiderburen beter bekend als de Grote Oorlog). Wij weten wel dat:WO I kende een onnozele aanleiding: de moordaanslag op kroonprins Franz Ferdinand in Serajevo en de hele wereld stond in brand: Servië, Oostenrijk-Hongarije, Duitsland, Frankrijk, Engeland, Italië, Rusland…..Nederland kon neutraal blijven; zelfs ex-keizer Wilhelm van Pruisen mocht na 1918 in Doorn komen wonen…

België kon niet neutraal blijven: de Duitsers wilden er persé doorheen. De Belgen verzetten zich hevig: er bleven twee gebiedjes Vrij België: achter de IJzer en Baarle-Hertog!

WO I kende onnoemelijk veel slachtoffers: ze zeggen wel 20 miljoen mensen, waarvan 10 miljoen soldaten…

De Duitsers probeerden de Belgen binnen de ren te houden met een elektrische stroomdraad met 2000 Volt erop.

Wat weten we niet?

Dat de Duitsers zo’n extreem geweld hadden gebruikt in 1914. Lees Sophie de Schaepdrijver (De Groote oorlog, 1997): dorpen werden genadeloos uitgemoord zoals Herent en Buken (bij Leuven) en Esen (bij Diksmuide); de Leuvense Universiteitsbieb werd moedwillig in brand gestoken en de hele wereld sprak er schande van, Aarschot werd verwoest etc.

Er waren zoveel vluchtelingen naar Nederland gekomen dat er speciale vluchtoorden werden gesticht, o.a. in Uden (hier maar 35 km vandaan!), en in Ede, Harderwijk en Nunspeet. Ik hoorde dat pas zo’n 10 jaar geleden!

De Eerste Wereldoorlog ontwrichtte de Belgische samenleving al in 1915 zo ernstig dat er bijna sprake was van hongersnood. Slechts door georganiseerde Amerikaanse hulpverlening kon België gered worden! Naast gebrek aan voedsel was er bijvoorbeeld ook zo’n gebrek aan zeep dat hamsteraars/woekeraars van zeep wel “zeepbaronnen” werden genoemd in het Brusselse… Ook iemand als de geëmigreerde Belg Leo Baekeland, die met zijn bakeliet een geslaagd zakenman in New York was geworden, ondersteunde zijn familie in Gent met tienduizenden franks…

Heel wat Belgische gewonde soldaten werden weer opgelapt in ziekenhuizen in Engeland. Stefan Hertmans schets dat aandoenlijk in zijn prachtige boek Oorlog en Terpentijn uit 2013.

Ik weet ook pas een jaar of 8 dat de shellshock een fenomeen was uit WO I. Men dacht dat de soldaten ziek werden omdat zij een granaatinslag van erg nabij hadden meegemaakt. U kent de verhalen: de soldaten kregen een soort angstneurose; zij werden onder dwang terug naar het front gestuurd. En als ze niet wilden, die watjes, werden ze geëxecuteerd: 200 Engelsen en 11 Belgen ondergingen dat noodlot! Pas jaren later leerden wij dat het posttraumatische stress was geweest, waar die soldaten aan leden… Zij verdienen eigenlijk allemaal persoonlijke rehabilitatie, nu nog!

Betekenis voor Goirle en RielPosterWO1

In België is zwaar geleden, in ons land was er hoogstens sprake van ongemak. Jan van Eijck formuleerde het aldus: “Hier gaf het veel gedoe en onrust, in Poppel gaf het misère: u kunt op het plein achter ’t Kaske nog zien wat het daar voor een impact had: daar staan symbolisch 21 witte kruisen, van 21 Vlamingen die niet meer terugkwamen in Ravels, Weelde en Poppel omdat zij stierven op het slagveld, aan het front of in ziekenhuizen. Ongeveer een heel jaarcohort aan mannen uit de gemeente Ravels kwam nooit meer terug… verschrikkelijk!”

Voor Goirle en Riel betekende de Eerste Wereldoorlog vooral: de inkwartiering van Nederlandse militairen en het onderbrengen van Belgische vluchtelingen. Toch was het een tijd die zeker sporen heeft achtergelaten in onze dorpen.

Expositie
Over die tijd en die oorlog kunt u veel te weten komen door de tentoonstelling te bezoeken op het heemerf te Goirle. De normale openingstijden van de expositie zijn: elke zondagmiddag van 16 augustus t/m 11 oktober (let op: dat is een week langer dus dan de poster aangeeft!) van 14:00-17:00 uur. De toegang is gratis. Groepsrondleidingen op elk gewenst tijdstip doen wij op afspraak met het grootste plezier! Kosten € 30,- per groep.

Aanmelden via het email-adres:

secretariaat@heemkundekring-goirle.nl

NdV