Elke maand zetten we de schijnwerper op een ander museum- of archiefstuk om zo het vroegere leven in Goirle tastbaar te maken. Deze maand, januari 2015, werpen we weer een blik in de notulen van de Goirlese gemeenteraad (RAT 696, inv. no. 4).

Verbreding van de (Poppelsche) Leij (1841)

verbredingLeij (RAT696,40) verbredingLeij(RAT696,4)2

In de raadsvergadering van zaturdag 28 juli 1841 staan maar drie punten op de agenda: 1) de personele omslag over 1841 (een belasting op vermogen zoals onroerend goed en land) à 1100,– gulden; 2) de rekening van het armbestuur over het jaar 1840; en 3) klachten over slechte waterafvoer in de Poppelsche Leij. De notulen vermelden daarover het volgende:

vergadering gehouden zaturdag

den 24o July 1841

Present allen

Na enz.

1o […]

2o […]

3o wordt in overweging genomen de Klagten wel

ke van tijd tot tijd worden gedaan wegens de

stremming van het water in de Leij van

de Leunisfoort tot aan de Goirlesche wa

termolen van de gelanders welke daarbo

ven hunne Goederen zijn gelegen en heb

ben na overtuigd te zijn dat gemelde Ri

vier uit hoofde van hare smalte niet

in staat is om het van boven komende

water alsmede dat van de daaraan gele

gene beemden afzakt te kunnen aflei

den goed gevonden en besloten om de gelan

ders bij Publicatie uit te nodigen gezeg

de rivier te brengen op eene breede

van vier Nederlandsche Ellen welke

beschouwd wordt voldoende te zijn om

het water geregeld te kunnen afleiden

waarna de vergadering wordt gescheiden

[…]

Opmerkingen:

  • Het “gelanders” dat twee keer in de tekst voorkomt lijkt een lokaal of verbasterd meervoud van “gelande” (meervoud “gelanden”), een verouderd woord voor landeigenaar.
  • NB: de el is een oude lengtemaat afgeleid van de lengte van de onderarm tussen elleboog en het topje van de middelvinger. Omdat elke stad of regio zijn eigen el hanteerde was de Haagse el (= 69,4 cm) sinds 1725 de Nederlandse standaard. In 1820 werd het metrieke stelsel ingevoerd en werd de el vastgesteld op 1 meter. Deze benaming werd in 1869 afgeschaft. Als er sprake is van “vier Nederlandsche ellen” gaat het om een breedte die ligt tussen 2,8 en 4 meter. Die laatste maat lijkt voor de Poppelsche Leij wel erg breed. Hanteerde men in 1841 nog gewoon de oude el?
Op de kaart van ±1840 slingert de Poppelsche Leij vanaf de Leunsvoort tussen Krombeemden en Winkelhoeken, onder de Poppelseweg door richting Rovertsche Leij. Blijkbaar was ze niet breed (of diep!) genoeg waardoor de aangrenzende graslanden, die toch het water nodig hadden, te nat bleven. Een verbeterde afvoer vanaf de Leunsvoort zorgde in ieder geval voor een verbeterde toestroom naar het molenwiel van de watermolen.

±1840 (Historische topografische atlas)

±1840 (Historische topografische atlas)

1760 (kaart van Zijnen)

1760 (kaart van Zijnen)

In 1760 was de situatie niet veel anders. De Poppelsche Leij wordt door Zijnen echter aangeduid als “Oude Leij”. Ze slingert zich langs Winkelhoeken, Elsenbos en Blokies onder de Hogen Vonder door naar de Goolschen Vloed.

Poppelsche Leij gezien vanaf de Krombeemden (in zuidwestelijke richting), 11 januari 2015

Poppelsche Leij gezien vanaf de Krombeemden (in zuidwestelijke richting), 11 januari 2015

Zo moet het er in 1841 ook hebben uitgezien. Toen wou men er vanaf. Nu gebeurt het in het kader van natuurontwikkeling en waterberging.

Terug naar boven