Archief Schatten uit ons museum

Historie schatten uit ons museum in het Goirles belang

Schatten uit ons museum – 51- Paschalius’ Aquarellen

In de zestiger en zeventiger jaren werkte op de Albertus Magnusschool (later Langenboomschool) de onvolprezen frater Paschalius Vervest. Onvolprezen op het gebied van tekenen en aquarelleren en mozaïeken maken. In ons bezit bevindt zich een aquarel van het gebouw van de Agnesschool, de vroegere Tarcisiusschool aan het Oranjeplein. Toen deze Agnesschool na 22 jaar ging sluiten kreeg de toenmalige directeur deze aquarel, de leerkrachten kregen een getekende versie en de leerlingen een kopie van deze pentekening.

51_fotoaquarelfrpaschalius_a

Frater Paschalius werd geboren op 5 mei 1923 in Eersel als zoon van Willem Vervest en Margaretha Waalen. Hij vertrok in 1934 naar het klooster in Reusel en kwam in 1935 naar Goirle voor zijn opleiding. Na het voltooien hiervan kwam hij in het onderwijs terecht en we kennen hem dus als onderwijzer van de Albertus Magnusschool waar hij altijd op de fiets arriveerde. Sommige oud-leerlingen herinneren zich nog het klusje van het poetsen van de fiets van Paschalius waarvoor je de klas uit mocht. Vaak deden ze dat nog graag ook!

Veel heeft hij echter betekend voor het tekenonderwijs van zijn leerlingen waarvan nog diverse voorbeelden in onze collectie bewaard worden. Vooral bekend werd hij van de diverse dorpsgezichten die hij maakte en die misschien in particuliere bezittingen zijn terechtgekomen.

Ook maakte hij vele mozaïeken waarvan 49 exemplaren te vinden zijn in de gebouwen van St. Jozefszorg in Tilburg waarover in januari 2015 een boekje verscheen van de hand van Geert Eijsbouts.

Al met al een kunstenaar die nooit op de voorgrond stond en dagelijks heen en weer peddelde tussen zijn woonadres en zijn werkplaats.

Als er Goirlenaren zijn die werk van hem in bezit hebben zouden we dat graag willen weten, meldt U dat a.u.b. op conservator@heemkundekring-goirle.nl. Niet dat wij het werk willen hebben maar in geval van een evt. toekomstige tentoonstelling zou dat wel makkelijk zijn. Met dank voor het lezen en meedenken, namens de heemkundekring, Gerrit van Heeswijk.

Schatten uit ons museum – 50: Met de muziek mee

Het rondtrekken van de harmonie is bijna uit elke gemeente verdwenen, het lijkt een traditie uit de 20e eeuw te zijn. Marcheerde de plaatselijke harmonie vroeger -in onze herinnering-  zowat elke week door het dorp (met flink wat jeugd er achteraan), nu zien we dat nog zeer sporadisch. Vroeg opstaan bij het dauwtrappen is een van de gelegenheden om dit mee te maken. Bij feestelijke gebeurtenissen trekt de harmonie er nog op uit maar zelfs bij de carnavalsoptocht wordt het steeds moeilijker om een compleet gezelschap te formeren. Daar zullen goede redenen voor zijn en een van die redenen is misschien het hoge niveau dat onze harmonie bereikt heeft en meer een harmonisch orkest is geworden dan een rondtrekkende drumband met wat koperblazers er achter. Dus niets ten nadele voor onze harmonie, maar ja, die herinneringen……

Uit de bezittingen van de harmonie bewaren we twee schellenbomen die vroeger bij de uitruk gedragen werden door even zovele mannen die echter geen noot hoefden te kunnen spelen en zelfs niet muzikaal hoefden te zijn, als ze maar meeliepen. Omdat hun bijdrage tijdens de repetities hoogstwaarschijnlijk nihil was zijn ze verdwenen. Wat echter ook bij ons bewaard wordt zijn enkele koppen van vaandels die bij muziekgezelschappen boven de vaandels te zien waren en waarvan we echt niet weten welke verenigingen dat waren. Twee van deze vaandelknoppen ziet U op de foto waarvan er bij één enkele medailles hangen. De teksten op deze medailles luiden vaak “Voor zangkunst” en zijn uit de jaren 1927, o.a. uit Waalwijk en bij de “Echo der Duinen” in Loon op Zand in 1947. Ook nog een extra ‘eereprijs’ uit 1939 in Huissen gehaald en van het Politiefestival Tilburg in 1952. Tenslotte nog een medaille die in ons eigen Goirle werd veroverd op een concours in 1926.

50-foto-vaandelknop

Bij de rechtse vaandelkop is geen enkel merkteken zichtbaar dat ons kan leiden naar de oorspronkelijke bezitter hiervan. Toch zouden we dat graag weten.

Deze voorwerpen kunnen o.i. niet van het Gemengd Koor “Zang na arbeid” zijn geweest omdat dit in 1945 opgericht is. Volgens Janson (Bijdrage tot de geschiedenis van Goirle, 1953) was er tevoren een vereniging “Zang en Vriendschap” doch deze vereniging was volgens hem al jaren op non-actief.

Wie o wie helpt ons bij deze zoektocht naar verenigingen uit ons verleden. Wie het weet mag het zeggen en kan dit doen via email naar conservator@heemkundekring-goirle.nl .

Ook langskomen op zaterdagochtend tussen 9 en 12 is mogelijk want dan zijn we er ook.

Tot ziens namens de heemkundekring: Gerrit van Heeswijk.

Schatten uit ons museum – 49 – Karschop en Heemschuur

 

Bij nieuwbouw wordt niet meteen aan een museum gedacht maar toch is dat wat er de afgelopen tijd gebeurd is aan de Nieuwe Rielseweg. Bij ons heemerf is het dak van de grote schuur geheel vernieuwd en naast de kruidentuin is een nieuwe karschuur (in het dialect vaak karschop genoemd) gebouwd.

Het 49_foto_karschopkarschop is vanaf het voorjaar van 2015 door onze werkploeg o.l.v. Martin Backx en Peter van Diessen gebouwd in samenwerking met diverse mensen van het heem die hand en spandiensten verleenden. Beide bouwwerken ontstonden als gevolg van de renovatie van het Molenpark dat door de gemeente geïnitieerd was. Om vanaf het heemerf een opener zicht op de molen te krijgen werd op verzoek van de gemeente een nieuw karschop gebouwd (waarvoor de ruimte van het erf wat verbreed werd) en werd dus ook een oud karschop afgebroken. Dit karschop, wat ook door leden van het heem gebouwd was, heeft vanaf ca 1990 dienst gedaan op het erf. Op de foto van de nieuwbouw ziet U enkele mensen aan het werk bij het leggen van de pannen. Oud-Hollandse pannen die ook weer door medewerking van anderen verkregen werden en die na afbraak van het oude karschop over waren.

De werkzaamheden aan de grote schuur werden in samenspraak met de gemeente  uitgevoerd door rietdekkersbedrijf de Laat uit Diessen. Opvallend puntje van dit werk was dat het dak dat nu verwijderd werd in 1973 gelegd werd door de grootvader van de huidige rietdekker. In ca 6 weken tijd werd het oude dak verwijderd en een nieuw gelegd. Dankzij deze investering is het klimaat in de schuur nu sterk 49_foto_rietdekkenverbeterd waardoor de gebruiksmogelijkheden verbreed zijn. Beide gebouwen vormen een sieraad op het erf dat vooral door bezoekers van buiten Goirle erg mooi en sfeervol gevonden wordt. Goirlenaren weten het erf natuurlijk blindelings te vinden en vooral de laatste tijd zien we veel binnenlopers die het terrasje bij de molen bezoeken en hun ogen uitkijken. Het is vaak verwonderlijk te horen dat men zegt het erf niet te kennen en niet te weten dat het er zo mooi uitziet. Van bezoekers van buiten Goirle krijgen we allerlei complimenten over de uitstalling en uitstraling van het geheel en we hopen dat vele Goirlenaren deze nieuwbouw eens in ogenschouw komen nemen.

Wilt U meer weten of meedoen aan activiteiten op en rond het heemerf, kom dan op zaterdagochtend eens binnenlopen en praat met ons mee over het instand houden van het geheel. Bedankt voor het lezen en misschien tot ziens.

Namens de heemkundekring:

Gerrit van Heeswijk

 

 

Schatten uit ons museum – 48 – Dokter!!

Iedereen gaat in zijn leven meer dan een keer naar de dokter, of het nou een huisarts of specialist is. Wat dat betreft zit ons gezondheidsstelsel niet slecht in elkaar. Slechts de kosten kunnen voor sommigen soms zwaar wegen als ze aan hun verzekeringspremie denken. Vroeger is dat toch anders geweest. Sommigen denken met weemoed terug aan de tijd dat je bij het ziekenfonds of particulier verzekerd was.

48_foto_Dokter!!Voor bijna iedereen was er in het begin van de twintigste eeuw de gemeentearts, een arts aangesteld door het gemeentebestuur. Bekende artsen uit die tijd zijn de doktoren van den Heuvel, Govaerts, Costerman-Boodt en Daniëls. Van twee van deze artsen zijn enkele spullen bewaard gebleven in ons museum, t.w. van Costerman-Boodt en van Daniëls. Het zijn slechts kleine dingen zoals medicijnflesjes en een naambordje, maar toch, ze zijn er nog.

Vooral van Dr. Costerman-Boodt zijn wel enkele anekdotes bewaard gebleven, welke in een van de volgende uitgaven van ons blad “Rond de Schutsboom” te lezen zullen zijn. U weet natuurlijk dat ieder lid van de heemkundekring driemaal per jaar dit blad toegestuurd krijgt.

Van Costerman-Boodt is ook bekend dat hij uiteindelijk een straatnaam naar zich vernoemd heeft gekregen en wel in de wijk Grobbendonck. Maar wist U ook dat deze straat eerst gepland was op de plek waar nu de Albert Schweitzerstraat is en daarvoor op de plaats waar nu de Schets van Grobbendoncklaan is (het gedeelte tussen de Ralph Bunchestraat en basisschool de Regenboog, maar dat hij daarvoor gepland was op de plaats van de huidige Voorheistraat? Op zich was het in die tijd al een probleem om een straat naar hem te vernoemen want hij was niet katholiek, woonde ongetrouwd samen met zijn huishoudster en heeft ook nog een een poging tot zelfdoding gedaan: verdient zo iemand wel een straat. Uiteindelijk hebben toch de goede herinneringen aan deze man het gewonnen. Ook over deze straatnaamverschuivingen en uitbreidingsplannen van de gemeente kunt U in de volgende edities van ons blad lezen.

Mogelijk is U ook al opgevallen dat de grote schuur op het heemerf van een nieuw dak voorzien is. We kunnen nu rustig stellen dat we over de schoonste schuur van het dorp beschikken. Daar bent en blijft U welkom voor een bezoek op elke eerste en derde zondagmiddag van de maand tussen 2 en half 5.

Namens de kring bedankt en tot ziens:

Gerrit van Heeswijk

Schatten uit ons museum – 47 – Schoolplaten

U kent ze vast en zeker nog wel: de platen die vroeger in elke klas hingen en gebruikt werden bij de natuur- geschiedenis- en aardrijkskundelessen. Prachtige platen, alleen zagen we dat toen nog niet in; nu wel en nu hangen ze in diverse musea, kantoren en zelfs huiskamers. Op veilingen en Marktplaats wordt ervoor geboden (behalve als jij ze zelf toevallig aanbiedt).

Het waren platen die de lessen moesten verlevendigen, die de kinderen moesten laten zien wat ze buiten niet konden zien, of zoals het mooi gezegd werd: aanschouwingsmateriaal.

47 SchoolplaatMisschien herinnert U zich nog de plaat van de Noormannen die Dorestad veroverden of die prachtige plaat met het schip van Michiel de Ruijter; anders toch wel de plaat met wat er in sloot en plas te zien was onder water of wat in Afrika op de savannes rondliep. En voor hen die verder keken dan ons eigen dorp hoe de pieren van IJmuiden in zee staken of de vele hijskranen in de haven van Rotterdam?

Ook voor andere lessen werden platen gemaakt, bijvoorbeeld voor godsdienstlessen en voor gewoon vertellen met sprookjesplaten: dit alles is verdwenen en vervangen voor de zgn. digiborden, grote computerschermen waarop de leerkracht allerlei filmpjes kan laten zien, filmpjes die bewegen!!

Bewegen, hoor ik U denken? Jazeker, want al onze beelden die we te zien kregen waren stilstaande beelden: schoolplaten, filmpjes van stilstaande beelden, dia’s van allerlei inhoud……… maar altijd stilstaand beeld. Vele meesters of juffen konden daar meestal prachtig bij vertellen en zo leerden de kinderen van toen (de volwassenen van nu) toch ergens net zo veel als de kinderen van nu. Ook wij bewaren in onze verzamelingen vele van deze platen en filmpjes van onze Goirlese lagere scholen. Aanschouwingsmateriaal van toen waar nu hele zalen mee vol gehangen kunnen worden en misschien hangen we er wel een paar op als de grote schuur over enkele maanden heropend wordt nadat het dak volledig klaar en de binnenkant schoon gemaakt is. We houden U op de hoogte.

Denkt U er aan om lid te worden van onze club, of actief mee te gaan werken in museum, archief of tuin en erf, kom dan eens binnen op zaterdag- of donderdagochtend en steek Uw licht op. En anders tot ziens op een eerste of derde zondag van de maand in ons museum tussen 2 en half 5 voor een bezoekje.

Namens de heemkundekring:

Gerrit van Heeswijk

Schatten uit ons museum – 46 – gevelstenen

Wilt U weten hoe oud een gebouw is? Dan kijkt U even op de gevelsteen die als “eerste” ingemetseld is. Dan moet die steen er natuurlijk wel zijn. Zie bijv. Oranjeplein 6.
Vele gebouwen –vooral openbare en belangrijke- krijgen ook tegenwoordig nog een ‘eerste steen’ die vaak na het begin van de bouw gelegd wordt. In oudere gebouwen vinden we vele van dit soort stenen en ook in Goirle zijn ze op diverse plekken nog te vinden.

Ons museum moet zo’n steen ontberen omdat de bouwer van ons pand –Adriaan Stads- bij de herbouw van het pand in 1880 daar niet aan dacht. Toch bewaren we diverse van zulke stenen op ons erf die van verschillende gebouwen afgekomen zijn. Bij de sloop van een dergelijk pand moest natuurlijk wel voorzichtig gehandeld worden, om de steen er in zijn geheel af te krijgen.

Zo bewaren we de eerste steen van o.a. de oude Tarsiciusschool, de Mariascholen en enkele particuliere huizen.

De eerste steenlegging was vaak een feestelijk gebeuren waar de familie samen met de aannemer een vrolijk geheel maakte. De bouwvakkers zelf hadden dan het pannenbier al op toen ze het hoogste punt van het pand bereikten. Frappant is dat het pannenbier met de vlag op de nok meer gevierd werd dan de eerste steen.

46 GevelsteenDe hier afgebeelde steen komt van de Mariascholen. Gedurende de laatste vijftig jaar is deze naam in onbruik geraakt omdat het gebouw in gebruik was bij de Thomas of Jozefschool en bij de instuif. Deze Mariascholen werden gebouwd in 1927-1928. De meisjesschool was in het voorgaande jaar vernieuwd en onder het beschermschap van St. Jozef gesteld, waardoor de meisjesschool een mannelijke patroonheilige kreeg. Op de bovenverdieping werd de modevakschool gehuisvest en op de benedenverdieping kwam de kleuterschool te zitten. Helaas was de belangstelling voor deze modevakschool nogal miniem te noemen en in 1946 werd zij omgezet in een V.G.L.O.: Voortgezet Gewoon Lager Onderwijs met daarin de 7e en 8e klas: een tijd toen kinderen nog met 14 jaar naar de fabriek mochten! Later, in 1955, werd dit de huishoudschool Maria Virgo die nog weer later samen met de Ulo St. Jan een nieuw pand kreeg in de van Haestrechtstraat.

Op de plaats van de Mariascholen staan nu appartementen tegenover het gebouw van De Wildert (nu tijdelijk Kameleon).

Schatten uit ons museum – 45 – Familiefoto’s

Kent U ze nog, die grote foto’s van opa of oma die vroeger bij opa en oma in de kamer hingen? Prachtige voorbeelden van een tijd toen de fotografie nog niet zo’n deel uitmaakte van het dagelijks leven als momenteel. Nu maken we foto’s van allerlei voorwerpen om thuis te zien of we ze echt wel willen hebben en we maken selfies bij het leven. Waar ze blijven? In ieder geval niet in het groot aan de muur. De afgedrukte foto’s bij dit stukje hebben wel vele jaren aan de muur gehangen bij de familie Houtepen. Antonius Houtepen werd in 1867 in Gilze geboren en ttrouwde in 1890 te Goirle met de aldaar in 1868 geboren Antonia Huijbregts. Tussen 1891 en 1911 kregen zij 16 kinderen van wie er 6 jong overleden zijn.

Antonius was linnenwever en werkte in zijn werkzame jaren in de Goirlese texielindustrie.

45_familiefoto_ b 45_familiefoto_a

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Op een dag zijn hij en zijn vrouw door een fotograaf plechtig op de foto gezet, een aandenken voor heel het leven en misschien wel bedoeld voor na hun overlijden. Of deze fotograaf Rens, Copal, de Bont, van Dun of van Boxtel heette is niet zo snel meer te achterhalen, maar het type foto was rond 1900 erg populair bij fotograaf en klant. Opvallend bij vele foto’suit die tijd is de serieuze blik waarmee de geportretteerden de toeschouwer aanijken. Vele van deze foto’s vinden we in de boeken die Jef van Gils in de laatste 20 jaar gepubliceerd heeft, met name in het boek “Goirle 1870-1970” en in het boek “Een monument voor de fotograaf”.

——————– Oproep ——————-

Reeds diverse van deze portretten hebben we in ons bezit en worden zodoende bewaard zodat ze niet verloren gaan. Teveel van deze foto’s zijn in de afgelopen 50 jaar al in het vierkante archief gegaan (de oud papier doos!). Ons advies is nog steeds: Weet U ook niet meer wat U ermee aan moet, denk dan aan een goede bewaarplaats bij Uw eigen heemkundekring. Ook oude trouwfoto’s  of gezinsfoto’s zijn zeer welkom bij ons fotoarchief. Zet U er wel bij wie er op staan??

Bij voorbaat dank namens de heemkundekring: Gerrit van Heeswijk.

Maandelijkse kijk in de verzameling van ons heemkundig museum.

Schatten uit ons museum – 44 – Luchtbescherming

Bij luchtbescherming denken we meteen aan oorlog en in januari 1940 was dat niet anders. De Tweede Wereldoorlog was al vanaf september 1939 aan de gang, maar veel had men er nog niet van gemerkt in ons dorp.

De brandweer oefende al geruime tijd voor noodgevallen, evenals de EHBO-vereniging. Op 12 januari 1940 verscheen in de Nieuwe Tilburgse Courant echter een bericht dat op 17 januari in de Harmoniezaal een oprichtingsvergadering gehouden zou worden waarbij men lid kon worden van deze luchtbeschermingsdienst. “Vooral gezinshoofden worden verzocht dien avond vrij te houden en zich tijdens deze vergadering als lid aan te melden. Personen beneden 21 jaar worden niet toegelaten. In een volgend artikel zullen wij de gevaren behandelen van een luchtaanval”, zo was in het artikel in deze NTC te lezen.

44_foto_luchtbeschermingDeze dienst heeft veel goeds gedaan in die jaren en was verdeeld over zgn. blokken, een stukje van de gemeente waar de leden de zorg over hadden. Was men blokhoofd, dan kreeg men de beschikking over een metalen armband met de tekst “Blokploeg LB” of een stoffenband met de tekst “Luchtbeschermingsdienst Goirle”.

Beide attributen zijn al jaren een onderdeel van onze verzameling, en hoe wij weten dat die vergadering juist op die dag was? Een dorpsgenote vond een oude krant van die week en bood deze bij ons aan.

Volgende keer vertellen we hier iets over portretten van (over)grootouders en het belang van het bewaren van deze portretten.

U weet: Hebt U ook iets dat toch de moeite van het bewaren waard is, kom dan bij ons langs op donderdag- of zaterdagochtend tussen 9.30 en 12.00 uur en we bekijken het samen. Of meldt het via conservator@heemkundekring-goirle.nl.

Namens de kring bedankt voor het lezen en bewaren:

Gerrit van Heeswijk

Schatten uit ons museum – 43 – diploma

Ieder mens haalt in zijn leven wel een of meerdere diploma’s vanaf het eerste strikdiploma, via het zwemdiploma naar het diploma van de middelbare school. Meestal zullen ze goed bewaard worden door de ouders maar op een gegeven moment moeten we daar zelf voor gaan zorgen.

Tegenwoordig komen ze al uit de computer rollen maar 100 jaar geleden waren het mooie drukwerkjes waarop de naam van de gediplomeerde gekalligrafeerd werd. Zo ook bij het hier afgebeelde diploma dat Jan de Brouwer uitgereikt kreeg toen hij de landbouwwintercursus voltooid had en als 22-jarige in maart 1914 zeer tevreden naar huis ging. Hij had de cursus tenslotte met vrucht afgelegd en zag op het diploma zelfs zijn pasfoto geplakt.

43-foto-diploma-jan-de-brouwerLeuk detail van dit diploma is dat et ondertekend werd door zijn vader Adrianus de Brouwer die niet alleen wethouder maar ook voorzitter van deze cursus was. De andere ondertekenaars waren o.a. A. Schellekens, de secretaris en A. Smits die het hoofd van de cursus was. Hoogstwaarschijnlijk werd e.e.a. door de plaatselijke afdeling van de Boerenbond georganiseerd. Het diploma heeft jarenlang in huis gehangen en de tand des tijds heeft er een beetje vat op gekregen, doch het is al een prachtig voorbeeld van opleidingen uit vroegere dagen bewaard gebleven.

 

Momenteel hangt het diploma met andere diploma’s en oorkonden in de potstal van het museum en als U ze even wilt bekijken, kom dan op zaterdagochtend gerust even binnenlopen om ze te bekijken. Het museum is nog niet open maar we zijn ons wel aan het klaarmaken voor het volgende seizoen.

Hebt U ook iets dat de moeite van het bewaren waard is neem dan even contact met ons op via conservator@heemkundekring-goirle.nl en we zoeken het samen uit.

Wie weet tot ziens en bedankt voor het lezen.
Namens de kring: Gerrit van Heeswijk.

Schatten uit ons museum – 42 – wasmachine

Soms komt er een telefoontje binnen met de mededeling dat men nog iets heeft liggen in de schuur en of het iets voor ons is. Zo ook in het eind van 2014 toen een Goirlenaar opbelde met de mededeling dat hij een oude wasmachine in de schuur had liggen die, hoewel hij volledig uit elkaar lag, misschien toch wel te restaureren was. Wat doe je in zo’n geval: je gaat kijken en ontdekt dat het inderdaad een oudje is maar dat onze technische mannen ook een stem in het kapittel verdienen.

We kregen een pakket planken, kromme en rechte, en een verzameling oud ijzer: dit moest dus een wasmachine worden!
42-foto-wasmachine

Onze technische mannen togen echter aan het werk, maakten een nieuwe bodem omdat de oorspronkelijke half vergaan was en zetten het geheel weer in elkaar. Het mooiste van alles was dat ze hem nog aan de praat kregen ook!

Getuige de foto is deze machine een voorwerp dat op vele rondleidingen besproken wordt door kinderen en volwassenen, een herinnering aan de tijd dat de roefel net van de wekelijkse wasdag verdwenen was en verloren in een hoekje in de schuur lag.

We blijven het zeggen (schrijven): weer een voorwerp dat van de storthoop gered is en een nieuwe functie in ons museum gekregen heeft.

Het mooiste is echter dat de schenker ons eind 2015 meldde dat hij ook het deksel gevonden had en deze zeer binnenkort aan ons zou doen toekomen. Waarvoor dank.

Ligt bij U ook iets in de schuur dat niet meer gebruikt wordt maar een herinnering aan vroeger is, laat het ons weten: misschien is het een uitbreiding van onze collectie die door U schenking weer vollediger wordt.

Neem rustig contact met ons op via conservator@heemkundekring-goirle.nl of kom op donderdag of zaterdagochtend gewoon langs.

Namens de kring mag ik U alvast bedanken. Gerrit van Heeswijk.